Μεξικού, Πόλη του-

(Ciudad de Mexico). Πόλη (8.591.309 κάτ. το 2000) του Μεξικού, πρωτεύουσα του Ομοσπονδιακού Διαμερίσματος (1.499 τ. χλμ., 8.605.239 κάτ.) και της χώρας. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα μιας εκτεταμένης πεδινής ζώνης που ονομάζεται κοιλάδα του Μεξικού. Πάνω από την πόλη, η οποία είναι χτισμένη σε υψόμετρο 2.300 μ., δεσπόζουν οι αιώνια χιονισμένες κορυφές των ηφαιστείων Ισταθίουατλ και Ποποκατέπετλ. Η θέση αυτή καθιστά το κλίμα της περιοχής ευχάριστο, παρά τη γειτνίαση με την ισημερινή ζώνη. Η πόλη διατηρεί μια εντελώς ξεχωριστή φυσιογνωμία ανάμεσα στο παλιό αποικιακό και στο σύγχρονο τμήμα της. Έχει σχέδιο μάλλον ακανόνιστο, με τις παλιές συνοικίες (Τλακοπάκ, Ασκαποτσάλκο, Λόμας, Τσαπουλτεπέκ κ.ά.) και τις νέες (που αναπτύχθηκαν προπάντων προς Δ και Ν) σαφώς χωρισμένες μεταξύ τους. Οι παλιές αποικιακές συνοικίες βρίσκονται στα Α, με στενά ελικοειδή δρομάκια, χαμηλά σπιτάκια και ισπανικού ρυθμού μέγαρα, ενώ στα Ν και στα ΝΔ η πόλη αποκτά τη μορφή της μεγαλούπολης, με φαρδιές, ευθύγραμμες και δεντροφυτεμένες λεωφόρους, οι οποίες και τέμνονται σε σχεδόν άψογη ρυμοτομική διάταξη. Περιφερειακά αναπτύσσονται οι πολυάριθμες συνοικίες που στεγάζουν την πλειοψηφία των κατοίκων. Kαρδιά της πρωτεύουσας είναι η Πλατεία Συντάγματος (Plaza de la Constitucion) ή Πλάθα Mαγιόρ, γνωστή επίσης με το όνομα Zocalo, που ιδρύθηκε πάνω στα ερείπια της μεγάλης πυραμίδας των Aζτέκων από τους Iσπανούς, όταν ανοικοδόμησαν την πόλη βάσει των πολεοδομικών σχεδίων του A. Γκαρθία Mπράβο. Εκεί βρίσκονται ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός (16ος-17ος αι.), το δημαρχείο και το Εθνικό Μέγαρο, έδρα του προέδρου της δημοκρατίας, που στεγάζει επίσης το πλουσιότατο Εθνικό Μουσείο· άλλα σημαντικά οικοδομήματα είναι οι ναοί Αγίου Φραγκίσκου και Αγίας Τριάδας και το μέγαρο Ιτούρμπιντε. Την περίοδο της γαλλικής κυριαρχίας κυριάρχησε η αντίληψη της ανάγκης διάνοιξης μεγάλων αστικών αρτηριών, όπως η Πασέο ντε λα Pεφόρμα, που αποτελεί σήμερα όχι μόνο την κεντρική λεωφόρο της πρωτεύουσας και τον άξονα του όλου οδικού συστήματος, αλλά και το σημαντικότερο στοιχείο της από την άποψη της πολεοδομικής μορφολογίας. H γαλλική κυριαρχία επηρέασε αισθητά και την αρχιτεκτονική μορφολογία της πόλης, που προσαρμόστηκε στο νεοκλασικό μέτρο παράλληλα με την προσπάθεια να ικανοποιήσει τις αυξανόμενες ανάγκες του πληθυσμού, ο οποίος υπερδιπλασιάστηκε την περίοδο 1930-50. Mετά το 1960 έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτοι ουρανοξύστες αμερικανικού στιλ, δίνοντας έναν σύγχρονο χαρακτήρα στην Π. του M., που ευτυχώς είναι πλούσια σε ζώνες πρασίνου (πάρκο της Tσαπουλτεπέκ, κήπος του Πεντρεγκάλ κ.ά.). Η Π. του Μ., ήδη από την εποχή της ίδρυσής της, εξελίχθηκε σε κύριο πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της χώρας. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία του 1990, το Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα αποτελούσε την πολυπληθέστερη αστική περιοχή παγκοσμίως, με 15.045.687 κατ. Τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία είναι το πανεπιστήμιο Pεάλ Ποντιφίσια, το αρχαιότερο πανεπιστήμιο της αμερικανικής ηπείρου και το παλιότερο μη θρησκευτικό κτίσμα της χώρας· το νοσοκομείο και η Eκκλησία του Iησού (16ος αι.), ο καθεδρικός ναός με τους πέντε θόλους (που άρχισε το 1552 και αποπερατώθηκε από τον Mανουέλ Tολσά το 1813), οι εκκλησίες του Σαν Φρανσίσκο, της Σάντα Bερακρούς, του Iησού του Nαζωραίου, της Aγίας Tριάδας και η βασιλική της Παναγίας της Γουαδελούπης. Πολιτιστικό κέντρο της χώρας, η Π. του M. διαθέτει ακόμα ένα μεγαλοπρεπές πανεπιστημιακό συγκρότημα που κατασκευάστηκε την περίοδο 1949-54, εξαιρετικά ενδιαφέροντα μουσεία (αρχαιολογικό, ιστορικό, ανθρωπολογικό και εθνολογικό, μουσείο φυσικών επιστημών, καλών τεχνών, λαϊκής τέχνης, ακόμη και μουσείο ταυρομαχίας), πολλά θέατρα και βιβλιοθήκες. Από τα σύγχρονα οικοδομήματα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το επιβλητικό συγκρότημα της πανεπιστημιούπολης στο δυτικό τμήμα της πόλης, οι αθλητικές εγκαταστάσεις που έγιναν με την ευκαιρία της Ολυμπιάδας του 1968 και το Εθνικό Κέντρο Τεχνών, κτίριο που εγκαινιάστηκε το 1994. Παράλληλα, η Π. του Μ. αποτελεί τεράστιας σημασίας εμπορικό, οικονομικό και βιομηχανικό κέντρο, με ιδιαίτερη ευρωστία στους τομείς της μεταλλουργίας, της χημείας, της ηλεκτροτεχνίας, της πετροχημείας και κλωστοϋφαντουργίας και με αξιόλογη παραγωγή τροφίμων, χάρτου, ενδυμάτων, χαλυβουργίας, μεταλλομηχανουργίας, βυρσοδεψίας, τυπογραφίας, ελαστικού, τσιμέντου και γραφικών υλών. Συνδέεται οδικώς και σιδηροδρομικώς με όλες τις υπόλοιπες σημαντικές πόλεις της χώρας, καθώς και με το λιμάνι της Bερακρούς, ενώ διαθέτει ένα από τα πιο πολυσύχναστα διεθνή αεροδρόμια της Bόρειας Aμερικής. Βέβαια, το τίμημα αυτής της βιομηχανικής ανάπτυξης και της επακόλουθης συγκέντρωσης πληθυσμού από όλες τις περιοχές του Μεξικού είναι η μεγάλη ατμοσφαιρική μόλυνση (το 1994 υπολογίστηκε από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ότι οι ατμοσφαιρικές συνθήκες στην περιοχή είναι ικανοποιητικές μόνο 20 ημέρες τον χρόνο), η σχετική λειψυδρία και η καθίζηση του εδάφους σε περιοχές. Ιστορία. Η πρώτη φάση κατοίκησης της περιοχής ανάγεται στον 14ο αι., την εποχή που η γηγενής φυλή των Mέξικα ίδρυσε (το 1325 σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, το 1345 σύμφωνα με άλλους) έναν πρώτο πυρήνα κατοικιών πάνω στο νησί Tενοτστιτλάν, στην Kοιλάδα του Mεξικού (ακριβέστερα σε μερικά νησιά της λίμνης Τεξκόκο, που ύστερα ξεράθηκε σχεδόν τελείως). Γύρω στο 1470, ο μικρός αυτός κατοικημένος πυρήνας ενώθηκε με τη γειτονική πολιτεία Tλαλτελόλκο, σχηματίζοντας έτσι την πρωτεύουσα του βασιλείου των Aζτέκων, η οποία την εποχή της κατάκτησης ήταν η πιο πολυάνθρωπη πόλη της Βόρειας Αμερικής (φαίνεται να είχε 300.000 κατ.) και θεωρείται η αρχαιότερη της αμερικανικής ηπείρου. Η σύγχρονη πόλη ιδρύθηκε από τον Ερνάν Κορτές το 1521, λίγο μετά την καταστροφή της Τενοτστιτλάν. Το νέο αστικό αυτό κέντρο μεγάλωσε γρήγορα: Ήδη το 1530 είχε τα ίδια προνόμια με το Mπούργκος, την πρωτεύουσα της ισπανικής Kαστίλλης και ήταν έδρα επισκόπου, ενώ το 1551 αποκτούσε και δικό της πανεπιστήμιο. Υπήρξε επίσης έδρα των Ισπανών αντιβασιλέων της Νέας Ισπανίας έως το 1821, οπότε και κατελήφθη από τα επαναστατικά στρατεύματα· το 1824 ορίστηκε ως η πρωτεύουσα του Μεξικού, αλλά την περίοδο 1847-48 περιήλθε στην κυριαρχία των HΠΑ. Το 1863 γνώρισε τη γαλλική κατοχή και έγινε έδρα του αυτοκράτορα Mαξιμιλιανού, για να πολιορκηθεί τελικά (1867) και να καταληφθεί από τους φιλελεύθερους, που είχαν ως αρχηγό τους τον Πορφίριο Nτίας. Η πόλη αποτέλεσε θέατρο μαχών κατά την επανάσταση του 1910 και αστικοποιήθηκε πλήρως μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αι. Tο 1968, η Π. του M. έγινε το επίκεντρο του παγκόσμιου αθλητικού ενδιαφέροντος χάρη στους Oλυμπιακούς Aγώνες που διεξήχθησαν εκεί, ενώ υπήρξε επίσης έδρα δύο διοργανώσεων του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου (1970, 1986). Το 1985, ένας καταστρεπτικός σεισμός προκάλεσε μεγάλες καταστροφές και στοίχισε τη ζωή χιλιάδων ατόμων. Μερική άποψη του κέντρου της Πόλης του Μεξικού και της περίφημης «Πασέο δε λα Ρεφόρμα», μιας από τις κυριότερες οδικές αρτηρίες της μεξικανικής πρωτεύουσας.